İstanbul Kültür Üniversitesi Meslek Yüksekokulu tarafından organize edilen “İş, Bilenindir: Girişimcilik Modelleri” webinar serisi kapsamında “Doğru Kariyer Seçimi ve Yeni Nesil Yetkinlikler” başlıklı bir e-seminer gerçekleştirildi. Sektörlerinde başarıya ulaşmış kişilerin deneyimleriyle katılımcılara değişik bakış açıları kazandırmak ve farkındalık düzeylerini artırmak amacıyla düzenlenen, moderatörlüğünü Öğr. Gör. A. Berrak Köten, Öğr. Gör. Dr. Barış Safran ve Öğr. Gör. Burak Öçlü’nün üstlendiği webinar serisinin konuğu, Türkiye’nin en etkili insan kaynakları yönetimi uzmanlarından biri olan YMA Gelişim Platformu Kurucusu & Liderlik ve Kariyer Danışmanı Yasemin Merih Alparslan oldu. 

Yasemin Merih Alparslan, iş hayatı ve kariyer açısından nesiller arası bir karşılaştırma yaparak bir önceki neslin çoğunlukla 20 yaşlarında meslek hayatına atılıp, yaklaşık 18 yıl aynı işyerinde çalışarak emekli olduğunu söyledi. Yeni nesilde ise bu durumun çok farklı olduğunu çeşitli örnekler ve bunların nedenlerini açıklayarak aktardı. Tıbbi buluşların ilaç sektörüne yansımasının test ve izinlerden dolayı uzun zaman aldığını, önümüzdeki yıllarda geçmişe kıyasla çok daha fazla yeni ilaçların piyasaya çıkacağını ve bu ivmenin süreceğini dile getiren Alparslan, tüm sektörleri ciddi olarak etkileyen büyük veri uygulamalarının tıbbı da etkilediğini söyledi. Genom sıralaması, olası sorunların filtrelenmesi, erken teşhis ve tedavide büyük veri uygulamalarının ciddi katkı getireceğini belirten Yasemin Merih Alparslan, insan ömrünün uzaması ile iş hayatının da bu bağlamda değişeceğine vurgu yaptı. Yasemin Merih Alparslan, dünyada araştırmalara, en çok tıp alanında para harcandığına, son 20 yılda tıp araştırmalarına harcanan toplam kaynağın 1 trilyon doları geçtiğine ve bu harcamaların artmaya devam ettiğine dikkat çekti. Hızla zenginleşen ve her alanda önemli bir oyuncu olmayı hedefleyen Çin’in, tıbbi araştırma ve uygulama alanına da çok iddialı bir şekilde girdiğini, yeni kurulacak “China Medical City” için 300 milyar dolar harcamayı planladıklarını aktardı. Teknolojilerin birleşmesi sayesinde 3 boyutlu organ basımının bir hayal olmaktan çıktığını, toplumda sağlıklı yaşam bilincinin arttığını ve özellikle obezite ve sigara ile mücadelede önemli başarılar elde edildiğine vurgu yaptı. Tarama ve teşhis teknolojilerinin de hızla geliştiğini, örneğin; artık 99 dolar karşılığında, genetik test yaptırıp yaşlılığımızda hangi hastalıklara yakalanma ihtimalimizin olduğunu çok önceden öğrenebileceğimizi ifade etti. Hayvanlarda ve laboratuvarlarda organik organ üretimi girişimlerinin başarılı sonuçlar verdiğini ve organ nakillerinin arttığını belirten Alparslan, Wiki-tıp, tele-tıp, tıp turizmi uygulamaları, hızla gelişen ve yayılan internet sayesinde yaygınlaşıyor dedi. İnsanların tıbbi sorunlara daha hızlı, daha ucuz ve daha etkin çözümler bulabildiğine dikkat çekti.

Alparslan, yaşanan bu gelişmeler doğrultusunda değişimin kaçınılmaz olduğunu ve bu değişimin emeklilik sistemini nasıl etkileyeceği konusundaki öngörülerini de paylaştı. Alpaslan, “Şu anda dünyanın gelişmiş ülkeleri, emeklilik yaşını 65’den 70’e çekmeyi konuşuyorlar. Öngörüler, 2050-2070 aralığında emeklilik yaşının 75 olacağı yönünde. Yani 50 yıllık bir çalışma hayatı bizleri bekliyor.” ifadelerini kullandı. 

2004 yılında Kanal D İnsan Kaynakları Direktörü olarak Doğan Grubu’na katılan; Doğan TV bünyesinde yer alan Kanal D, CNN Türk, D Smart, teve2, bluTV, Dream TV, Dream Türk, D Productions, DMC, Radyo D, CNNTürk Radyo, SlowTürk şirketlerinden sorumlu olarak “Doğan TV İnsan Kaynakları ve Destek Fonksiyonlar Grup Başkanı” olarak Haziran 2018 tarihine kadar görevini sürdüren Alparslan, yeni neslin çok daha fazla iş değiştireceğini ifade ederek: “Araştırmalar, son 30 yılda ABD vatandaşlarının, 11 defa iş değiştirdiğini söylüyor. Yeni kuşak çok daha farklı, %91’i, bir işte 3 yıldan az çalışacağını öngörüyor. Dolayısıyla şu anki yeni mezunlar, 15-20 defa iş değiştirecekler. Bu rakamın ABD’ye özel olduğunu ve Türkiye’de çalışanların bu kadar sık iş değiştirmeyeceğini düşünsek bile, basit bir analizle 10 sayısına ulaşabiliriz.” dedi.

İnsan kaynaklarının haricinde; süreç yönetimi, lojistik, iş güvenliği, idari yönetim fonksiyonları da görev alanı içerisinde olup, aynı zamanda Yönetim Kurulu Başkan Danışmanlığı da yapan Alparslan, “90 yıl yaşamaya, 50 yıl çalışmaya ve yaklaşık 10 kez iş değiştirmeye hazır olun. Kariyer planlama her zaman önemliydi ama hiç şu anda olduğu kadar önemli olmadı.” diye söyledi.

Mutluluğumuzun yarısı seçtiğimiz işe bağlı…

Alparslan, mutluluğumuzun yarısının seçtiğimiz işe bağlı olduğunu belirtti: Meslek seçimi, bireyin psikolojik olarak iyi olma halini etkileyen temel etmenlerden birisi. 24 saatin 8 saatini çalışarak geçiririz. Çalışma hayatımızın kalitesi ve yapılan çalışmalar, bireysel mutluluğumuzu doğrudan etkiler. Mutlu bir çalışma hayatına sahip olan kişi, hayatının büyük kısmını da mutlu geçirir. Kaba bir hesapla, işyerinde hissettiklerimiz, gündelik yaşamda hissettiklerimizin 1/3’üne denk gelir. Kendine uygun bir meslek seçen kişi, işini coşkuyla, mutlu ve verimli olarak yapar. Meslek seçimi sürecinde yanlış verilen bir karar, kişinin hayatı boyunca mutsuz olmasına yol açabilir.
Liderlik ve Yönetim Koçluğu konusunda çalışmalar yapmış olan ve SHL, DBE, Disc ve PI assessor sertifikaları sahibi olan Alparslan, kişinin seçtiği her bir farklı işin, aynı zamanda farklı bir hayat tarzı anlamına geldiğini ifade etti: Eskiden işyerlerinde “happy hour” etkinlikleri yapılırdı, çalışanların birbirleriyle kaynaşması için. Artık buna ihtiyaç kalmadı. İnsanların en yakın arkadaşları, iş arkadaşları artık. Kariyer seçimi, kişinin gelecekte kim olacağının belirleyicisidir. Gelecekteki yaşam tarzını, kalitesini ve yaşam doyumunu etkiler.

2018 in en iyi 50 CHRO’dan birisi seçilen ve cnnturk.com yazarlığı yapan Alparslan, “İyi veya kötü meslek/kariyer diye bir şey var mı?” sorusunu ise “Kişiye göre değişen uygun kariyer var”, şeklinde cevapladı. Amacı yönetim kurullarına nitelikli işgücü kazandırmak üzere hazırlanan ve Boğaziçi, Koç, Bilgi ve Özyeğin Üniversiteleri tarafından hazırlanan “Yönetim Kurulunda Kadın Programı”na seçilen ve 18 aylık programın sonunda çeşitli şirketlerde görev almak üzere Yönetim Kurulu Üyeliğine hazırlanmış olan Alparslan, kariyer yönetiminde varlıklar, hedefler ve piyasa gerçekleri arasındaki uyumun gerekliliğine dikkat çekerek bu unsurları tanımladı:
Varlıklar, hedefler ve piyasa gerçekleri arasındaki uyum önemli. 

Varlıklar; eğitim, sermaye, ilgi alanı, kişilik, beceriler, güçlü yönler, değerler, ilişkiler, aile.

Hedefler; gelecek vizyonu, hedefleriniz, en derin istekleriniz, yaşamak istediğiniz hayat, mutluluk kaynaklarınız.

Piyasa gerçekleri; başkalarının değerli bulduğu ve size para vereceği şeyler.

2018 yılında gençlere yardımcı olmak, kurumsal birikimi ile onları emin adımlarla kariyerine hazırlamak üzere başladığı “Lise Öğrencileri için Liderlik ve Meslek Keşfi Programı” ile hayat amacını bulduğunu belirten Alparslan, bundan önce var olmayan 10 mesleği ise şu şekilde sıraladı; uygulama geliştiricisi, sosyal medya yöneticisi, Uber sürücüsü, sürücüsüz araç mühendisi, bulut bilişim uzmanı, big data analisti, veri bilimci, sürdürülebilirlik yöneticisi, youtube içerik üreticileri, drone operatörü, y kuşağı uzmanı/kuşak uzmanları

Kurucusu olduğu YMA Gelişim Platformu ile hep daha fazlasını üretmeyi, insanlara daha da fazla vermeyi sosyal girişimcilik ve sosyal sorumluluk olarak gördüğünü belirten Alparslan, dedeyle torunun yaşam tarzlarının en farklı olduğu dönemde olduğumuzu söyledi. Bunun sebebinin Facebook, Youtube, Twitter, Instagram, IPhone, IPad, Uber, Cloud, Bitcoin, drone gibi yeni kavram ve uygulamalar olduğunu ifade eden Alparslan, hayatımızın büyük çoğunluğunda beraber olduğumuz bu olguların bizlere yeni işler yarattığını açıkladı. 

2 üniversiteli çocuğu, tekne sever eşi ile üretken -ama verimli; çalışmalı -ama keyifli; yoğun –ama huzurlu bir hayat süren Alparslan, teknoloji, iletişim gibi ortak temalar olsa da 2019 ve 2020 arasında bile meslekler arasındaki farklılaşmayı şu şekilde gösterdi:

2020 yılında Amerika’daki en popüler işler

Yapay zeka uzmanı, robotik mühendisi, full stack developer (front ve back hand), site güvenilirliği mühendisi, müşteri başarı mühendisi, satış geliştirme temsilcisi, veri mühendisi, davranışsal sağlık teknisyeni, siber güvenlik uzmanı, baş gelir memuru (chief revenue officer, CRO), bulut mühendisi, Javascript geliştirici, product owner scrum).

2019 yılında ise; kurumsal hesap yöneticisi, ürün tasarımcısı, sözleşme yöneticisi/sorumlu müdür, çözüm mimarı, bilgi teknolojisi lideri, Scrum ustası, bulut mimarı, ürün yöneticisi/ürün pazarlama yöneticisi, çözüm danışmanı, makine öğrenmesi mühendisi.

Günümüzde en çok aranan 10 pozisyon: Dijital pazarlama ve e-ticaret uzmanları, dijital dönüşüm liderleri ve veri bilimciler, yapay zekâ ve yazılım uzmanları, arge ve bilgisayar mühendis ve teknikerleri, ihracat ve sosyal medya uzmanları.

En hızlı gelişen 5 meslek: Blockchain geliştiricisi 33 kat, makine öğrenimi mühendisi ve uzmanı 12 kat, uygulama satış uzmanı 8 kat, tıbbi satış temsilcisi 6 kat.

Geleceğin meslekleri için fütüristler ne diyor?

Siber şehir uzmanlığı: Gelecekteki şehirler, kent içerisindeki sensörlerden alınan veri hizmetlerinin çalışmasını sağlayacak bir meslek grubu yaratacak. Vatandaşlara ait verilerin toplanması da bu meslek grubunun görevleri arasında yer alıyor. 

Gerçekçi seyahat üreticisi: Müşterilere artırılmış gerçeklik yolculukları için fikir yazacak, tasarlayacak ve üretecek.
Yapay zekâ satış uzmanı: Yapay zekanın önlenemez yükselişi, bu meslek alanını zorunlu kılacak. Yapay zekâ satıcısının görevi, yapay zekanın yapamadığı “kendini satma” işlemini yapacak.
Fit yaşam rehberi (holistik sağlıkçılar): Gelecekte spor yapan insanlar spora bağlılık rehberleriyle spor etkinliklerinin daha sıkı takipçisi olacak. Rehberin görevi kişiyi sağlıklı yaşama motive etmek olacak. 
Yapay zekâ sağlık teknisyeni: İnsanların doktora gitmesine gerek kalmadan yapay zeka destekli sağlık teknisyenleri yazılımları sayesinde, müşterilerine hastalık tespiti yapacak.
Veri dedektifliği: Şu anda müşterilerine ürün satabilmek için insanlar hakkında veri toplamaya şirketler tarafından mesai harcanıyor. Veri dedektifliği internet ortamındaki müşteri verilerini inceleyip toplayarak şirketler tarafından insanlara nasıl hizmet sunabileceğini araştıracak.
Otoyol kontrol uzmanı: Otonom araçlar ve drone’lar ile değişecek hava ve kara trafiğini kontrol edecek uzmanın işi, trafiğin etkili ve düzgün bir şekilde düzenlenmesini sağlamak olacak. 
Dijital terzi: Dijital terziler müşterilerin ölçülerini kaydederek müşterisine en uygun kıyafeti satmaya çalışacak.

Hibrit Kariyerin Doğumu

2000’li yıllardan itibaren, iki farklı görünen mesleğin bir araya gelmesi durumuna hibrit kariyer denmeye başlandığını belirten Alparslan, “buna isterseniz karma veya birleşik meslekler de diyebiliriz” dedi. İzmir’den NASA’da robot psikoloğu olarak çalışan Türk kızını örnek veren Alparslan, aslında bugünün hibritlerinin, geleceğin meslekleri olduğunu söyledi: Hibrit kariyer sahibi olabilmek için kişisel açıdan esnek olacaksınız, birden çok şeyi eşanlı olarak yapabileceksiniz ancak kurduğunuz kişisel yaşantınızın da size esneklik sağlaması gerektiğini unutmayın dedi.

Hibrit Kariyerlere Örnekler:

İşletme Mezunu + Sanat Hobisi: Bankada çalışıyor ama işi sanatla! Bankanın sanat galerisini yönetiyor. 
Sanat Tarihi + İletişim Mezunu: Müzede çalışıyor ama işi kaynak geliştirme, yani sponsor ve proje bulma işleri.
Psikolojik Danışmanlık Mezunu + Koçluk Eğitimi: İnsan hikayeleri ve röportajlar üzerine tanınan bir gazeteci. Ayrıca profesyonel yöneticilere medya ile ilişkiler koçluğu yapıyor.

Mühendislik Öğrencisi + Sosyal Medya İlgisi: Gencimiz “gizli” Twitter ve Facebook yazarı. Bazı kişiler için sosyal medya hesaplarını canlı tutuyor ve harçlığını çıkarıyor. Sosyal medyayı kullanmak, pek çok kişi, özellikle de X kuşağı için çok gerekli ancak bazıları teknoloji özürlü, bazılarının ise hiç vakti yok. 

Günümüz gençlerinin daha şanslı olduğunu söyleyen Alparslan, “bizler kariyer yollarımıza başlarken böyle keyifli alternatifler sınırlıydı” dedi: Daha standart işlere girdik. Oysa şimdi hem keyfinizi-tutkunuzu, hem de mesleğinizi farklı biçimde gerçekleştirmenize olanak tanıyan fırsatlar var.

IMF Winter 2020 – Finans ve Kalkınma Raporu’ndan önemli bilgiler paylaşan Alparslan, otomasyona geçişin hızlanması sonucu önümüzdeki 5 yıl içinde 85 milyon işin yok olacağını ancak robotik devrimin 97 milyon iş yaratacağının altını çizdi. 2025 yılında iş hayatının gerektirdiği en önemli becerilerin, analitik düşünme, yaratıcılık ve esneklik olacağını belirten Alparslan, rekabetçi işletmelerin, avantajlarını sürdürebilmek için çalışanlarının becerilerini artırmaya odaklanacaklarını söyledi. IMF Raporu’ndan öne çıkan başlıklara dikkat çeken Alparslan, uzaktan çalışmanın kalıcı hale geleceğini pandemiyle düşüşe geçen istihdam piyasasının şu dönemde tekrar toparlandığını aktardı.

Yeni Nesil Beceri Boyutu

Eskiden diploma, lisan, askerlik gibi teknik yeterlilikler (hard skills) önemliyken, artık yaratıcılık, ikna, işbirliği, uyum, duygusal zeka, problem çözme, kendini yönetme gibi zihinsel becerilerin (soft skills) önem kazandığını açıklayan Alparslan’a göre, geleceğin yeterlilikleri ise şu şekilde: Blok zinciri, bulut bilişim, analitik akıl yürütme, yapay zeka, kullanıcı deneyimi, iş analizi, satış ortaklığı, video üretimi.

Linkedin Yetkilisi Guy Berger’in “teknik mesleklerin öne çıkması bir sürpriz değil ancak asıl açık teknik alanda da değil” açıklamasına atıf yapan Alparslan, ikna, işbirliği ve zaman yönetimi gibi sosyal becerilerin, arananlar listesinin neredeyse yarısını oluşturduğunu açıkladı. Fiziksel-bilişsel-duygusal zekâ kavramlarının yanı sıra bunları birleştiren spritüal zeka (bütünleyici zeka) kavramına dikkat çeken Alparslan, mezunların ilk 5 yılındaki performans karşılaştırmasında başarılı olanların ayırt edici özelliklerine dair araştırma sonuçlarını ise şu şekilde özetledi:

1- Evlerinde çok güçlü karakterde rol model oluşturan bir profil var, genellikle de anne
2- Proaktifler, sadece verileni değil, daha fazlasını yapıyorlar. Başarıyı kendisinden beklenen değil, beklenmeyeni başarmak olarak tanımlıyorlar.
3- Özgüvenli ve başarıya odaklılar. Bilgi sahibi oluyorlar, bilgiyi analiz ediyorlar ve hedeflerini belirliyorlar. Alternatif A, B, C planlarını yapıyorlar. 
4- Neyi nasıl öğrendiklerini biliyorlar.

Öğrenmeyi öğrenmenin önemine ve hayat boyu öğrenme kavramına değinen Alparslan, günümüzde çalışan adaylarında aranan özellikleri ise yüksek iletişim becerisi, yeni alanlara ilgi duyma, inisiyatif ve risk alma, çözüm odaklı olma, esnek ve hızlı aksiyon alabilme, yüksek öğrenebilme yeteneği, sorgulama ve geliştirme kabiliyeti, farkındalık sahibi olma ve empati, lider ruhu olma ve özgüven, takım çalışmasına yatkınlık şeklinde sıraladı. 

Moderatörlüğünü Öğr. Gör. A. Berrak Köten, Öğr. Gör. Dr. Barış Safran ve Öğr. Gör. Burak Öçlü’nün üstlendiği “İş, Bilenindir: Girişimcilik Modelleri” webinar serimizde tüm katılımcılarımızın ve öğrencilerimizin sorularını da interaktif bir şekilde yanıtlayan Yasemin Merih Alparslan, işverenlerin artık sadece diplomaya bakmayacağı bir geleceğe doğru giderken, meslek/kariyer seçimi gibi sosyal becerilerimizin gelişiminin de en öncelikli hedeflerden olması gerektiğini belirtti. Webinarda paylaştığı değerli bilgi ve deneyimleri için Yasemin Merih Alparslan’a çok teşekkür ederiz.